FES TARİHİ / HISTORY OF TURKISH FES

FES TARİHİ / HISTORY OF TURKISH FES

Sultan II. Mahmut döneminde Osmanlı sarayında Avrupalı gibi giyinme modası baş göstermiş ve daha sonra bu moda ilim adamlarına ve halka yayılmıştır. Avrupa usulü şapkaların namaz kılarken zorluk çıkarmaları, sipersiz bir şapka kullanımını gerekli kılmıştır.

Sultan Mahmut'un fermanı üzerine fes, Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi şapkası olmuş ve 1840lardan itibaren süvari ve topçu hariç, Osmanlı askerlerinin üniformasının bir parçası haline gelmiştir.

Arnavut askerleri beyaz fes takıyorlarmış.

Fes, Osmanlı son döneminde kullanılan koyu kırmızı renkli, tepesinde kenara veya arkaya sarkan püsküllü, silindir şeklinde bir tür şapkadır.

Sofya Ataşemiliteri iken, verilen kostümlü baloya
Atatürk yeniçeri kıyafeti ile gitmiş
ve etrafında derin bir hayranlık uyandırmıştır.

TBMM 25 Kasım 1925'de Şapka Kanunu'nu çıkardı ve yüzyıllardır kullanılagelen fes, sarık ve benzeri başlıklar yerini modern Avrupa'nın kullandığı şapkalara bırakmış.

OSMANLI DÖNEMİNDE FES

Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla resmi giyecek olarak kabul edilen fes, Osmanlı İmparatorluğu'na Fas şehrinden gelmiş ve adını bu şehirden almıştır. Fesin Osmanlılar tarafından kabulü, II. Mahmud devrinde serasker ve Kaptan-ı Derya Koca Hüsrev Paşa'nın Akdeniz seferinden dönüşünde Fas'tan getirdiği fesleri Kalyoncu askerine giydirilmesiyle benimsenmiş ve yayınlanan bir tamimle resmen kabul edilmiştir.

1832'den 1925 yılına kadar kullanılan fesi Tanzimat döneminde İstanbul'da sivil ve asker bütün görevliler giymiş, sarık yalnız bilginler ve din adamları tarafından kullanılmıştır. Taşrada, sarık tercih edilmiş, bu sebeple de halk, fesli ve sarıklı olarak ikiye ayrılmıştır. Fesin yüzyıllar boyu kullanılan sarığın yerini alması önemli bir yenilik olmuş, bu yüzden lehte ve aleyhte birçok görüşler ileri sürülmüştür.

EK BİLGİ

Osmanlı Devleti'ndeki çöküşü farkeden II. Mahmut, hayatı boyunca imparatorluğu batı düzenine uydurmaya çalıştı. Böylece, olumsuz gidişi durduracağını düşünüyordu. Bunun için çıkarttığı kıyafet kanunuyla (3 Mart 1829) devlet memurlarının kavuk, sarık, şalvar ve çarık giymelerini yasakladı. Bunların yerine fes, pantolon, ceket giyilecekti. Buna karşı çıkanları şiddetle cezalandırdı.

Saray yaşayışını değiştirerek Avrupalı hükümdarlar gibi davrandı; setre pantolon giydi, sakalını kısa kestirdi, resmini devlet kurumlarına astırdı. Bu değişikliklerin lüzumunu anlayamayan halk, II. Mahmut'u "gavur padişah" diyerek andı.


Batılı kurumların çalışmalarından esinlenerek yalnız erkekleri belirten nüfus sayımı yaptırttı (1831). Böylece yeni kurduğu ordunun devamını sağlayacak insan ve servet durumunu öğrendi. Bu sayım sonucunda 4 milyon Hıristiyan ve 8 milyon Müslüman tespit edildi. AyrıcaAnadolu'da 2.500.000'dan fazla, Rumeli'de de 1.500.000 erkek vatandaşın yaşadığı tespit edildi.

Avrupa'nın önemli şehirlerinde daimi elçilikler kurdurttu. İlk resmi gazete olan Takvim-i Vekayi'nin çıkmasını sağladı(1 Kasım 1831).

Medreselerin yanında Avrupalı tarz eğitim veren yeni okullar açıldı ve Avrupa'ya öğrenciler gönderildi.

2. MAHMUD BATILAŞMAK İÇİN FES,

ATATÜRK BATILAŞMAK İÇİN ŞAPKA.

2. Mahmud döneminde Fes için ayrı bakanlık kurulmuş, yayınlanan fes nizamnamesi ile fesin nerelerde giyileceği, kimlerin ne tür fes kullanacağı belirtilmiştir. İstanbul'da Defterdar'da bir fabrika kurularak fes yapımına başlanmıştır. Bkz Feshane.

Cumhuriyet döneminde, 25 Kasım 1925'te yani 96 sene sonra Şapka Kanunu ile fesin giyilmesi yasaklanmıştır.
Fesin yasaklanmasıyla ayaklanmalar nasıl 96 sene önce olmuşsa yine tarih tekerrür etmiş ve ayaklanmalar başlamış. Şapka devrimine karşı ayaklanmalar hakkında alınan bilgi buradadır.

Yeniçeri Çizgi Roman/ Janissary Comic Book

Fes tarihi hakkında benzer bilgilerin tekrarı olan bilgilerin devamı ise şöyle:

Dünyada Fes, geçmişte Osmanlı İmparatorluğu'nun parçası olan ülkelerde, birçok müslüman ülkede, bazı Afrika ülkelerinde, Hindistan ve Pakistan'da yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde kullanımı oldukça azalmıştır. Pakistanda fes, hilafet yanlılığının göstergesidir. Pakistanlı politikacı Navabzade Nasrullah Han, 2003'teki ölümüne dek fesini çıkarmamıştır.

Popüler kültürde Fes, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaygın olarak kullanılması nedeniyle Avrupa'da Osmanlılıkla ve Türklükle özdeşleştirilmiştir. Günümüzde dahi birçok Avrupalı, Türkiye'de yaygın olarak fes takıldığı kanısındadır.

Bazı karikatürlerde fes tembelliğin ve rahatına düşkünlüğün göstergesi olarak kullanılmıştır. Bunun nedeni 19. yüzyılda fes takılan coğrafyada bulunan, İngiliz aristokrat, asker ve devlet adamlarının, gayriresmi akşam eğlencelerinde ve istirahat zamanlarında fes takmış olmalarıdır.

Galler doğumlu Britanyalı meşhur komedyen Tommy Cooper, 'püskülü öne gelecek şekilde ters taktığı fesi' ile meşhurdur. Askerliğini Orta Doğu'da yapmış olan Cooper, Mısır'daki bir sihirbazlık gösterisi esnasında şapkasını kaybedince, garsonlardan birinin fesini ödünç almıştır. İzleyicilerin çok hoşuna gittiğini görünce fesini o günden sonra sürekli kullanmıştır.

Tommy Cooper ile ilgili fesli seyler
tıkla gör

in reference to: Fes'in Tarihi - Türk halk oyunları Halk Oyunları Halk Oyun Halk Müziği Halk Dansları Folklor Efe Seymen Zeybek Kızan Kafkas Kolbastı (view on Google Sidewiki)